مواد شیمیایی خطرناک
مواد شیمیایی خطرناک (Most Dangerous Chemicals) از آن دسته عجیب و غریبی نیستند که شما فکر می‌کنید. اکثراً با این مواد آشنا هستیم و آنها در صنایع مختلف به کار می‌روند، بنابراین بدون اینکه از خطر آنها اطلاعاتی داشته باشیم ممکن است با آنها در تماس باشیم.
مواد شیمیایی در هرجایی حضور دارند و برخی از آنها خطرناکند و ممکن است زندگی ما را به خطر بیندازند، حتی اگر به ظاهر بی‌خطر باشند. هر ماده‌ای که قابلیت آسیب رساندن را داشته باشد، به عنوان مواد شیمیایی خطرناک یا پرخطر شناخته می‌شود. در این متن، برخی از خطرناکترین مواد شیمیایی را معرفی خواهیم کرد که امیدواریم هرگز با آنها روبرو نشوید.
مواد شیمیایی خطرناکی همچون بنزین، دیزل، LPG، روغن های هیدرولیک، گریس، مواد شوینده، رنگ ها، رقیق کننده ها و حتی مواد شیمیایی استفاده شده برای درمان ملانوز یا لکه سیاه روی پوست، می توانند جزو خطرناکترین مواد شیمیایی برای سلامتی محسوب شوند. به علاوه، ممکن است مواد شیمیایی خاصی مانند دود ایجاد شده از جوشکاری، گرد و غبار تولید شده از سمباده زنی، گاز مونواکسید کربن اگزوز موتور و یا سولفید هیدروژن تولید شده از ماهی پوسیده نیز خطراتی برای سلامتی دارند.
شناخت مواد شیمیایی خطرناک
مواد شیمیایی خطرناک، این ترکیبات شیمیایی هستند که می‌توانند به شدت بر سلامت انسان، موجودات و محیط زیست تاثیر بگذارند. خطرات شیمیایی معمولا از تماس با این مواد در محیط کار ناشی می‌شود و ممکن است منجر به اثرات مخرب و خطرناکی بر روی سلامتی شود.
مواد شیمیایی خطرناک، جستجوی آنها ممکن است کمی چالش برانگیز باشد. اما چند نمونه از این مواد شامل سم بوتولینوم است، سم قدرتمندی است که توسط باکتریهای Clostridium botulinum تولید می‌شود و حتی در جراحی‌های زیبایی نیز استفاده می‌شود.
همچنین موادی مانند ماده N که توسط سوسیالیست‌های ملی توسعه یافته و کلر تری فلوئورید که توسط نازی‌ها تولید شده، جزو مواد شیمیایی خطرناک محسوب می‌شوند.
آزیدوازید، این ترکیب منفجره فوق‌العاده‌ای است که توسط انسان ساخته شده و بیشترین قدرت منفجره را داراست. دی‌متیل کادمیوم، این ماده می‌تواند به عنوان یکی از سمی‌ترین مواد شیمیایی در جهان شناخته شود. فلوروآنتی‌مونامیک اسید، به نظر می‌رسد قویترین اسیدی است که تاکنون توسط انسان اختراع شده است.
شناسایی یک ماده شیمیایی خطرناک
ویژگی های یک ماده شیمیایی خطرناک عبارتند از:
- قابلیت اشتعال و انفجار
- خورندگی و سمیت
- واکنش پذیری بالا
هر یک از این ویژگی ها به تنهایی می توانند برای انسان ها خطرناک باشند. به همین دلیل، موادی که این ویژگی‌ها را دارند، به عنوان خطرناک ترین مواد شیمیایی در جهان شناخته می شوند.
آشنایی با سمی ترین مواد شیمیایی در دنیا
از تمامی مواد شیمیایی موجود در جهان، تنها یک تعداد اندکی از آنها به اندازه کافی سمی و خطرناک هستند. این مواد شامل ترکیباتی همچون آزیدوازید آزید، دی متیل کادمیوم و فلوروانتیمونیک اسید می‌شوند که حتی مقادیر کمی از آنها نیز می‌تواند منجر به مرگ شود. در ادامه 11 مورد از خطرناکترین مواد شیمیایی را برای شما معرفی می‌کنیم.
- سدیم سیانید
سدیم سیانید، یکی از مواد شیمیایی بسیار سمی و خطرناک است که به عنوان یک واکنش‌دهنده صنعتی شناخته می‌شود و در فرایند استخراج طلا استفاده می‌شود. این ماده با بوی بادام، در عرض چند ثانیه می‌تواند به مرگ منجر شود. هنگامی که سیانید سدیم به سیتوکروم سی اکسیداز، یک پروتئین متصل به میتوکندری، می‌رسد، باعث اختلال در فرآیند استفاده سلول‌ها از اکسیژن می‌شود.
- فتالات ها
این ترکیبات شیمیایی خطرناک در بسیاری از محصولات معطر خانگی، مانند اسپری‌های هوا، صابون و مایع ظرف‌شویی، حتی دستمال توالت موجود است. به دلیل قوانین محرمانگی، شرکت‌ها مجبور نیستند ترکیبات دقیق عطر خود را اعلام کنند، بنابراین فتالات‌ها را در برچسب محصولات نخواهید دید. اگر کلمه “عطر” را در برچسب محصول مشاهده کردید، احتمال وجود فتالات بسیار زیاد است.
فتالات‌ها می‌توانند اختلالات در غدد درون‌ریز ایجاد کنند. بر اساس یک مطالعه انجام شده توسط محققان مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها و دانشکده بهداشت عمومی هاروارد در سال ۲۰۰۳، مردان با سطوح بالاتر فتالات در خون، تعداد اسپرم آنها بسیار کمتر بوده است. هرچند اثرات مخرب فتالات‌ها از طریق تنفس اصلی رخ می‌دهد، اما این مواد مخرب می‌توانند از طریق تماس مستقیم با پوست نیز جذب شوند. بنابراین، حفظ سلامت پوست بسیار حائز اهمیت است و باید از محصولات حاوی فتالات‌ها پرهیز کرد.
- نیکوتین
نیکوتین، یک ترکیب شیمیایی که گیاهان برای مقابله با آفات تولید می کنند، واقعاً یک مکانیسم دفاعی جالب است. این ماده به عنوان یک سم خوراکی قوی در جهان شناخته می شود، که به دلیل اعتیادآور بودن در دزهای پایین و خطرناک بودن در مقادیر بالا، بسیار مهم است.
- سارین
سارین، یک ماده عصبی بسیار خطرناک و قاتل است که قربانیان خود را در عرض چند دقیقه نابود می‌کند. این سم باعث فلج شدن عضلات ریه می‌شود و منجر به مرگ ناشی از خفگی می‌شود. بسیاری از مقامات این ماده را به عنوان یک ابزار قدرتمند برای کشتار جمعی می‌شناسند. به همین دلیل، تولید و نگهداری آن توسط کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی در سال ۱۹۹۳ به طور کامل غیرقانونی اعلام شد و در لیست مواد شیمیایی خطرناک ترین مواد جهان، در رده اول قرار گرفت.
- سم بوتولینوم A
بوتاکس یا سم بوتولینوم A، یکی از مواد شیمیایی ترسناک و خطرناک در جهان است که توسط باکتریهای بی هوازی تولید می شود. این سم به اندازه ای قوی است که حتی یک مقدار بسیار کم از آن می تواند انسان را به قتل برساند. بوتاکس یکی از محصولات آرایشی محبوب است که از این سم استفاده می کند و به عنوان یکی از سم های کشنده برای انسان ها شناخته می شود.
آمونیاک، یک ترکیب شیمیایی که در محصولات بهداشتی، سینک، جواهرات و حتی شیشه پاک کن استفاده می شود، قابل شناسایی است. این ماده، به علت تبخیر شدن بدون ایجاد هیچ اثری، از جمله مواد رایج در شستشوی پنجره ها استفاده می شود. آمونیاک یک تحریک قوی است که تأثیر خود را فوراً بر روی بدن انسان می گذارد. افراد مبتلا به آسم و مشکلات تنفسی، به راحتی تحت تأثیر این ماده قرار می گیرند. افرادی که مداوم با آمونیاک در تماس هستند، مانند خانم های خانه دار، اغلب به برونشیت مزمن و آسم مبتلا می شوند. همچنین، ترکیب آمونیاک با سفید کننده، می تواند گاز سمی تولید کند و خطرناک باشد.
هیدروکسید سدیم، یک ترکیب شیمیایی خطرناک که در تمیزکننده های کوره و لوله بازکن ها استفاده می شود. این ترکیب بسیار سوزنده است و در صورت تماس با پوست یا چشم، می تواند به سوختگی شدید منجر شود. بهتر است از ورود این ماده به مخاط و تنفس پرهیز کنید. استنشاق هیدروکسید سدیم ممکن است باعث ایجاد گلودردی مزمن شود. بهتر است از خمیرهای طبیعی برای تمیزکردن اجاق استفاده کنید تا از خطرات شیمیایی جلوگیری کنید.
- تریکلوزان
تریکلوزان، یک ماده ضد باکتری تهاجمی است که در بیشتر محصولات شوینده و صابون های دستی استفاده می شود. این ماده می تواند باعث تقویت رشد باکتری های مقاوم به دارو شود. تحقیقات حاکی از این است که غلظت‌های خطرناک تریکلوزان در آب های رودخانه و جویبارها وجود دارد، که برای جلبک ها مضر است.
بهترین راه حل این است که از محصولات شوینده و صابون هایی که مواد تشکیل دهنده آنها مشخص است، استفاده کنید و از استفاده از محصولات حاوی تریکلوزان برای کارهای خانگی خودداری کنید. اگر به یک ضد عفونی کننده دست نیاز دارید،استفاده از یک محصول الکلی و بدون تریکلوزان گزینه بهتری است.
- مونو اکسید کربن
مونو اکسید کربن، یک گاز بی رنگ و بی بو است که اغلب با نشت در خانه، جان افراد را در گیر می کند. اما این گاز در فضاهای صنعتی نیز وجود دارد. این ماده تولید شده توسط موتورهای احتراق داخلی و در بعضی از وسایل حمل و نقل صنعتی مشاهده می شود. مونو اکسید کربن برای انسان به سرعت تشخیص داده نمی شود.
افراد در معرض بیش از ۵۰ ppm مونواکسید کربن، دچار سردرد، سردرگمی و مشکلات تنفسی می شوند. حتی تماس طولانی مدت با این ماده می تواند برای حافظه و سلامت روان تأثیرات منفی داشته باشد.
اسید هیدروکلریک، یک ترکیب شیمیایی حیاتی در صنایع مختلف از جمله فلزات، پارچه و لاستیک استفاده می شود. این ترکیب یکی از قویترین اسیدهای موجود در جهان محسوب می شود و حتی در مقادیر بسیار کم، ممکن است به بافت های حساس آسیب برساند.
تماس کوتاه با اسید هیدروکلریک می تواند منجر به سوختگی چشم و بافت های نرم شود. علایم اولیه این تماس معمولاً شامل سرفه شدید و مشکلات تنفسی می باشد. با افزایش زمان تماس با این اسید، ممکن است به خونریزی داخلی و نقص گوارش منجر شود و در نهایت منجر به مرگ شود.
- ریسین
ریسین، یک ماده شیمیایی بسیار خطرناک، در دانه گیاه روغن کرچک یافت می‌شود. این ماده قوی به اندازه چند دانه نمک سفره می‌تواند به انسان آسیب برساند. ابتدا از ریسین به عنوان یک سلاح پتانسیل برای استفاده در جنگ صحبت شد اما در نهایت سارین جایگزین آن شد و استفاده از ریسین برای این منظور متوقف شد.
- مایتوتوکسین
مایتوتوکسین، با فرمول شیمیایی منحصر به فرد خود یک اتر چند حلقه ای است که از پلی اکتید مشتق شده است. دانشمندان این ترکیب را به عنوان بزرگترین ماده غیر پلیمری و یکی از خطرناک ترین و کشنده ترین سم‌های دریایی جهان شناخته اند. ساختار پیچیده ای که در این ماده وجود دارد، آن را از سایر سم ها متمایز می کند.
این سم عمدتا از طریق مصرف برخی از غذاهای دریایی وارد بدن آبزیان و انتها به انسان ها می شود. مایتوتوکسین به عنوان یک کاردیوتوکسین عمل می کند و با افزایش جریان یون های کلسیم از طریق غشای عضله قلب، منجر به دپلاریزاسیون سلولی، ترشح هورمون ها و انتقال دهنده های عصبی می شود.
- باتراکوتوکسین
باتراکوتوکسین، یکی از خطرناکترین سم‌های حیوانی در جهان است. این ماده بسیار قوی و کشنده برای انسان‌ها است و از قورباغه‌های طلایی کلمبیایی به دست می‌آید. این قورباغه‌ها خود سم را تولید نمی‌کنند، بلکه از سوسک‌های خاصی که در رژیم غذایی آنها وجود دارد، این سم را تولید می‌کنند. باتراکوتوکسین یک آلکالوئید استروئیدی قوی است که با ورود به بدن، عضلات و عصب‌ها را تحریک کرده و منجر به نارسایی قلبی می‌شود. این سم بدون هیچ پادزهری، قدرت کشنده بسیار بالایی دارد و به دلیل اختلال در انتقال سیگنال‌های الکتریکی در بدن، به عنوان یکی از مواد شیمیایی خطرناکترین در جهان شناخته می‌شود.
همچین می توایند مطالبی مفید در رابطه با اسید ها در صفحه ای که لینک آن در زیر آورده شده مطالعه بفرمایید.
اسید چیست و چه کاربردهایی دارد؟
سوالات متداول
- چگونه می توانیم از تماس با مواد شیمیایی خطرناک جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از تماس با مواد شیمیایی خطرناک حتما باید اصول مراقبتی را بدانید، می‌توان اقدامات ایمنی اساسی را رعایت کرد. اولین گام این است که همواره از وسایل حفاظتی مناسب و کاملا ایمن استفاده کنید، از جمله این وسایل می توان به دستکش، عینک و ماسک اشاره کرد. همچنین باید مواد شیمیایی را در محیط‌هایی مخصوص نگهداری کنیم تا دسترسی غیرمجاز به آنها محدود شود. در صورت برخورد با هرگونه مواد شیمیایی خطرناک، خیلی سریع باید به محل تماس با آن آب بریزید و در صورت لزوم به متخصص مراجعه نمایید. انجام این اقدامات ایمنی بسیار اهمیت دارد و حتی می‌تواند از وقوع حوادث جلوگیری کرده و سلامتی ما را حفظ کند.
- آیا احتمال ورود مواد شیمیایی خطرناک به دستگاه تنفسی وجود دارد؟
استفاده از مواد شیمیایی خطرناک می‌تواند منجر به ورود این مواد به دستگاه تنفسی شود. برخی از مواد شیمیایی اعم از گازها، بخارات و ذرات معلق خیلی راحت می‌توانند با تنفس وارد ریه شوند و باعث ایجاد عوارض جدی سلامتی افراد را به خطر بیندازند. مثلاً، گاز دی‌اکسیدکربن ایجاد شده در سبب اختلال در عملکرد ریه می شود. همچنین، برخی از مواد شیمیایی مورد استفاده در صنایع ساختمانی اعم از آمیانت، می‌تواند باعث بروز بیماری‌های خطرناکی اعم از سرطان ریه شود. بنابراین، برای جلوگیری از ورود مواد شیمیایی خطرناک به دستگاه تنفسی، حتما باید از ابزار و تجهیزات محافظ استفاده کرد.
- آیا نگهداری نادرست مواد شیمیایی خطرناک می‌تواند منجر به حوادث و آسیب‌های جدی شود؟
بله، نگهداری نادرست مواد شیمیایی خطرناک گاهی منجر به حوادث و آسیب‌های جدی خواهد شد. منظور از مواد شیمیایی خطرناک موادی اعم از مواد اسیدی، قلیایی، سموم و مواد قابل انفجار هستند که نیاز به نگهداری و استفاده صحیح دارند، در صورت نگهداری نادرست از این مواد خطرناک، ممکن است حوادثی نظیر انفجار، حریق، ترکیبات شیمیایی خطرناک یا انسداد تنفس پیش بیاید. بنابراین، توصیه می شود تا حتما انتقال، ذخیره و استفاده از این مواد باید با رعایت دقیق اصول ایمنی و همچنین استفاده از تجهیزات محافظتی مناسب صورت بگیرد. این اقدامات باعث کاهش خطرات احتمالی می شوند و موجب حفاظت از سلامت و امنیت افراد و محیط زیست خواهند شد، در نتیجه باید آنها را جدی گرفت.